حیات وحش استان سمنان جان می‌دهد / بروکراسی و ترک فعل متهمان اصلی
دانستنی اقتصاد، گروه استان‌ها – محمد حسین عابدی: طی ۱۳ سال اخیر ۱۰ یوزپلنگ آسیایی نادر در جاده‌های کشورمان تلف شده‌اند، بیشترین آمار نیز متعلق به شهرستان شاهرود و میامی است. یوزپلنگ‌هایی که هر کدامشان ارزشی بی‌بدیل و بی جایگزین دارند .۱
حالا اما سوال مهم دوست داران محیط زیست این است که چرا یک فنس کشی، آشکار سازی جاده و یا خارج کردن دام‌ها از اراضی پارک ملی توران، محل زیست نادرترین گونه جانوری کشور یعنی یوز، اتفاق نمی‌افتد. در این گزارش به هر دوی این سوالات می‌پردازیم.
نخست به سراغ سگ‌های گله می‌رویم بعد از اینکه دو توله معروف آذر و توران توسط یک چوپان پیدا شدند رسانه‌ها و افکار عمومی و همچنین دوست داران محیط زیست به داستان اداره کل محیط زیست استان سمنان مبتنی بر روایت چوپانی که دو توله را پیدا کرده بود به شدت مشکوک شدند چرا که یوز توله‌های خودش را به این شکل و در مدت زیاد رها نمی‌سازد آن هم توله‌هایی که شیر می‌خورند.
اظهار نظر برخی کارشناسان این گمانه را مطرح می‌کرد که سگ‌های گله با مادر این دو یوز درگیر شده و در نتیجه یوز مادر جان خود را از دست داده است و بعد از آن چوپان که بی اطلاع از موضوع بوده خود را می‌رساند و متوجه کار سگ‌هایش می‌شود در نتیجه از هراس جریمه مادر را پنهان و توله‌ها را تحول محیط زیست می‌دهد ماجرایی که بعد از پیدا شدن یک پوست یوزپلنگ در مهدی شهر و درست در زادگاه همان چوپان، قدری قوت نیز گرفت.
تلاش برای خروج دام‌ها
مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان سمنان در گفتگو با دانستنی اقتصاد، ضمن بیان اینکه مهمترین رویکرد در قبال یوز، حفظ زیستگاه آن است و این به نتیجه نمی‌رسد مگر اینکه تمام مردم و مسئولان با ما همراه باشند، گفت: از سال ۹۰ به صورت ویژه برای ساماندهی بحث دام در داخل مجموعه مورد حفاظت محیط زیست تلاش و اطلاعات لازم اخذ و جلسات متعددی با دامداران برگزار شده است. ما هم قوانین محیط زیستی را داشتیم و هم حقوقی را برای عشایر متصور بوده و هستیم چرا که این افراد پروانه‌های فعالیت دارند.
بهرام علی ظاهری با بیان اینکه از سال ۹۰ برنامه‌ریزی شد تا قانون ممنوعیت تعلیف در توران صورت گیرد، ابراز کرد: در سال ۹۷ بعد از کش و قوس‌های بسیار زیاد توانستیم خروج دام از توران را شاهد باشیم، همچنین مبالغی برای خرید اراضی و آزاد سازی آن‌ها و خروج دام و عدم حضور دام عشایر در توران تأمین شد البته این روند تداوم دارد و هر ساله مقداری از مراتعی که مربوط به عشایر در اطراف توران است، خریداری و آزاد سازی می‌شود.
وی گفت: مساحت توران حدود ۱۰۰ هزار هکتار است و حالا ۲۰۰ هزار هکتار اراضی پارک ملی و اطراف ملی که محدوده امن شده، پاک سازی از دام شده است.
زور محیط زیست نمی‌رسد
این در حالی است که یک محیط‌بان که درخواست داشت تا نام او عنوان نشود، ضمن اشاره به اینکه همچنان دام‌ها در توران حضور دارند و نمونه آن هم پیدا شدن دو توله یوز توران و آذر است، ابراز کرد: یکی از مشکلاتی که ما با دامداران داریم این است که هر سال ورود شأن را به مراتع تعجیل می‌کنند مثلاً در سال ۱۴۰۱ و درست در زمانی که دو توله یوز پیدا شدند یعنی آذرماه، ۱۵ روز زودتر دام‌ها به مراتع وارد شدند در نتیجه کاملاً شاهد تداخل حضور یوزها با سگ‌های گله در توران هستیم.
وی با بیان اینکه محیط زیست به بهانه اشتغال دامداران و تولید و… مجبور می‌شود که کوتاه بیاید، افزود: همین کوتاه آمدن سبب شده تا باز سال بعد ورود دام‌ها با تعجیل روبرو شود.
این محیط‌بان با تجربه با بیان اینکه حتی ما محیط‌بانان اجازه مصاحبه درباره این موضوعات را نداریم، ابراز کرد: سگ‌های گله دومین عامل بعد از تصادفات جاده‌ای در اتلاف یوزها هستند و کاملاً این امر با ورود گله‌ها مطابقت دارد چرا که در یک دهه اخیر ۷۰ درصد یوزهایی که توسط سگ‌های گله تلف شده‌اند، دقیقاً در همان حدود آذرماه و پاییز تلف شده‌اند.
داستان عجیب فنس کشی
حال به فنس کشی باز می‌گردیم موضوعی که حالا به گفته مدیرکل محیط زیست استان سمنان چهار میلیارد تومان اعتبار برایش در نظر گرفته شده اما اداره کل راه و شهرسازی آن را تأمین نمی‌کند. شش سال قبل و درست آبان ماه ۹۵ دانستنی اقتصاد استان سمنان میزگردی را با حضور مدیرکل وقت راه و ترابری استان سمنان، مدیرکل محیط زیست استان سمنان معاون وی و حتی جوکار مدیر پروژه یوز و … برگزار کرد در آن میزگرد موضوع فنس کشی جاده میان دشت مطرح شد. همان زمان بود که اداره کل راه اعلام کرد در صورتی که محیط زیست طرحی به ما بدهد و پلیس راه هم مشکلی نداشته باشد آن را اجرایی می‌کنیم.
از آبان ۹۵ همچنان به نظر می‌رسد که اداره کل راه و ترابری که حالا دیگر نام اداره کل راه و شهرسازی را نیز یدک می‌کشد و ظاهراً شرق استان را هم از غرب منفک می‌کند، طرح فنس کشی را بین خود و محیط زیست مانند توپ پینگ‌پنگ پاس کاری می‌کند از یک سو راه می‌گوید محیط زیست طرح بدهد از یک سو محیط زیست می‌گوید راه اعتبار بدهد!
حالا بعد از اتلاف ده‌ها یوز با اهمیت اما سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست از توافق با معاون وزیر راه درباره جاده میامی خبر داده است، جاده میاندشت به عباس آباد که ۸۰ درصد تصادفات یوز در کشور درست در همین محدوده صورت گرفته است. محدوده‌ای حدوداً ۱۳ کیلومتری که حتی دوربین سرعت سنجش و کنترل‌گر نیز در آن نصب نیست و تمام کاری که در این سال‌ها صورت گرفته، نصب چند تابلو هشدار دهنده است.
توافق‌هایی شده است!
سلاجقه اعلام کرده است که طبق قانون و موافقتنامه‌هایی که با وزارت راه و شهرسازی داشتیم به محض اتفاق افتادن آخرین حادثه برای یوزپلنگ آسیایی، اقدامات لازم برای فنس کشی این جاده به طول ۳۴ تا ۳۶ کیلومتر شروع شده است. طبق آخرین مکاتبه‌ای که با وزیر راه و شهرسازی داشتیم، در مورد اصلاحات زیر گذر و روگذرها (معابر عبور حیات وحش) به توافقاتی دست پیدا کردیم.
این در حالی است که هفت سال قبل اجرای طرح با کمتر از دو میلیارد تومان امکان پذیر بود و حالا باید چندین برابر هزینه برای آن شود تنها به این دلیل که ترک فعل‌ها و همچنین بروکراسی پیچیده بین وزارت راه و شهرسازی و همچنین سازمان محیط زیست، سبب اتلاف منابع شده است.
بهرام علی ظاهری مدیرکل محیط زیست استان سمنان گفت: طرح مطالعاتی مربوط به ایمن‌سازی جاده میامی تهیه شده است اما این طرح هنوز عملیاتی نشده و به‌جز فنس‌کشی هشت کیلومتر از مسیر حادثه‌خیز ۸۰ کیلومتری در سال ۹۷، هنوز اقدام خاصی برای ایمن‌سازی مسیر عبور یوزپلنگ در این جاده انجام نشده است.
جلسه‌ای بعد از ۷ سال!
روز بیستم اردیبهشت ماه سال جاری جلسه‌ای در اداره کل محیط زیست استان سمنان برگزار شد رئیس این جلسه محمد حمیدی معاون عمرانی استاندار سمنان بود و در آن تاکید شد که تجهیز محدوده تردد یوز پلنگ آسیایی به دوربین کنترل سرعت و اعمال قانون برای رانندگان متخلف که سرعت تعیین شده در این محدوده را رعایت نکنند موجب دقت نظر و جلوگیری از تصادف یوزها با وسایل نقلیه خواهد شد.
مصوبات این نشست که به دست دانستنی اقتصاد رسیده شامل مواردی از دست است:
۱. طرح جامعی برای حفاظت از یوز آسیایی و ایمن سازی کریدور این گونه به عنوان سند بالادستی استان مشخص که با توجه به مطالعات قبلی صورت گرفته از سوی محیط زیست (طرح تعیین محدوده خطر تصادفات جاده‌ای یوزپلنگ آسیایی به منظور ارائه راهکارهای اجرایی جهت کاهش تلفات جاده‌ای در محدوده ذخیره گاه زیست کره توران).
۲. اقدامات دستگاه‌های اجرایی استان در چهارچوب این طرح و با اولویت بندی اقدامات صورت پذیرد.
۳. موضوع اخذ اعتبارات ملی برای اجرایی نمودن طرح جامع حفاظت از یوز محیط زیست با تعیین اولویت بندی‌های صورت گرفته و تقسیم وظایف دستگاه‌ها، در دستور کار استانداری و محیط زیست و سایر دستگاه‌های ذیربط واقع شود.
۴. استفاده از تکنولوژی‌های نوین و دوربین‌های کنترل سرعت به تعداد مکفی و زیاد در محور میامی – عباس آباد بکارگیری شود تا رانندگانی که از سرعت مجاز تخطی می‌کنند در اسرع وقت مورد اعمال قانون واقع گردند.
۵. از تابلوهای هشداردهنده و آگاهی رسان برای تنویر افکار عمومی (رانندگان، دامداران، جوامع بومی و محلی و …) استفاده شود و این دوربین‌ها در مناطق مناسب با نظر محیط زیست نصب شود.
۶. به منظور مدیریت یک پارچه موضوعات مربوط به دام و حیات وحش (بویژه یوزپلنگ آسیایی) ستاد ساماندهی دام استان با اولویت ساماندهی دام در ذخیره گاه زیست کره توران و مناطق حساس محیط زیستی و با محوریت محیط زیست و عضویت منابع طبیعی، امور عشایری و فرمانداری‌های محل تشکیل و به صورت ماهانه موضوعات مرتبط با این ستاد را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. ضمناً ستاد ساماندهی در استان نیز با محوریت استانداری تشکیل جلسه دوره‌ای و موردی خواهد داد.
تلاش بعد از اتلاف زمان طلایی
اینها نشان می‌دهد که گویا مجموعه مدیریت استانداری و محیط زیست استان سمنان تازه بعد از هفت سال طرح داستان فنس کشی و کاهش تصادفات جاده‌ای هنوز در ابتدای راه هستند! این در حالی است که بارها و بارها طرح‌هایی مانند روگذر، ایجاد پل هوایی به شکل خاک و طبیعت منطقه و … یک دهه است که توسط جمعیت‌های دیده‌بان طبیعت و سازمان‌های مردم نهاد و… در قالب طرح‌های احیای یوز، یوز در ۱۰ و… ارائه شده و یک مورد هم حتی، مورد توجه قرار نگرفت.
حالا اما گویا مسئولان عزم خود را جزم کرده‌اند آنطور که محمد حمیدی معاون عمرانی استاندار سمنان می‌گوید: بمنظور ادامه امکان تردد حیات وحش در محور اصلی میامی – عباس آباد نیازمند ارائه طرح جامع و تخصصی از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست هستیم که بر اساس آن ضمن تعیین اولویت بخشی اعتبارات مورد نیاز، تمامی دستگاه‌ها نیز بر محوریت آن اقدام نمایند تجهیز محدوده تردد یوز پلنگ آسیایی به دوربین کنترل سرعت و اعمال قانون برای رانندگان متخلف که سرعت تعیین شده در این محدوده را رعایت نکنند موجب دقت نظر و جلوگیری از تصادف یوزها با وسایل نقلیه خواهد شد.
در نهایت باید دید که داستان فنس کشی چه می‌شود و آیا اصلاً می‌توان تا پایان سال بخشی از آن را اجرا شده دید یا انتظار جاده میامی و کاهک همچنان تمدید می‌شود. جاده‌ای که حتی روشنایی و دوربین ساده را هم ندارد چه برسد به اینکه مسئولان بخواهند برایش اعتبارات خاصی در نظر بگیرند. ش
