دانستنی آنلاین: این روزها در خبرها می خوانیم که اینستکس عملیاتی شد چنان که آخرین خبر در این مورد حاکی است؛ هلگا اشمید، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بعد از نشست کمیسیون مشترک برجام که روز جمعه ( ۷ تیر ماه ۹۸ )در هتل کوبورگ شهر وین، پایتخت اتریش برگزار شد، از عملیاتی شدن سازوکار ویژه مالی اروپا خبر داد. عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران هم این خبر را تایید کرد.
شاید برای بسیاری از مردم « اینستکس » در هاله ای از ابهام باشد و این سؤال پیش بیاید که اصلا اینستکس چیست؟ لذا به منظور آگاهی بخشی افراد جامعه، در این نوشتار سعی می کنیم آن را به صورت ساده و قابل فهم برای همگان توضیح دهیم. لطفا با ما همراه باشید.
مفهوم اینستکس
به گزارش پایگاه خبری دانستنی آنلاین، اینستکس، سازوکار ویژه مالی است که اروپا برای مقابله با تحریم‌های ثانویه آمریکا برای تجارت با ایران راه‌اندازی کرده اند. INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای «ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری» است.
این نهاد در پاریس و در چارچوب قوانین فرانسه ثبت شده است. غیر از فرانسه، آلمان و انگلیس نیز سهامداران اصلی آن هستند اما دیگر کشورهای اروپایی و کشورهای جهان از جمله چین و روسیه نیز می‌توانند وارد آن شوند. سرمایه اولیه این شرکت ۳ هزار یورو است که توسط وزارت اقتصاد فرانسه تأمین شده است.
شرکت اداره کننده INSTEX در پاریس جایی که ساختمان وزارت اقتصاد فرانسه قرار دارد ثبت شده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده، تاکنون ۴ چهره کلیدی این نهاد مشخص شده‌اند.
اینستکس چگونه نهادی است؟
INSTEX بانک محسوب نمی‌شود بلکه یک «شرکت تسویه مالی» است. به عبارت دیگر، این شرکت وظیفه تسویه حساب بین شرکت‌های ایرانی و اروپایی را برعهده دارند که در زمینه صادرات و واردات به یکی از دو مقصد فعالیت می کنند.
INSTEX موسسه‌ای است که این امکان را فراهم می کند بدون انجام مراودات مالی بین ایران و اتحادیه اروپا تجارت همچنان صورت گیرد. به این صورت که یک شرکت ایرانی کالایی به اروپا صادر می‌کند و در قبال آن اعتباری به دست می آورد که خود او یا یک واردکننده ایرانی می‌تواند از آن برای واردات کالا از اروپا به ایران استفاده کند؛ بدون اینکه پولی بین طرفین مبادله شود. در مقابل، همین سازوکار می تواند مورد استفاده صادرکنندگان و واردکنندگان اروپایی نیز قرار گیرد.
طبق بیانیه مشترکی که توسط وزرای خارجه ۳ کشور تأسیس کننده این نهاد صادر شده، این مؤسسه در مرحله نخست، روی مبادله مواد غذایی، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی متمرکز خواهد شد. آن‌ها همچنین اعلام کرده‌اند که کشورهای دیگر نیز می‌توانند در ادامه کار وارد آن شوند.
گام بعدی چیست؟
با عملیاتی شدن آن، بانک مرکزی ایران نیز باید همچون اروپایی‌ها شرکتی در تهران ایجاد کند که طرف حساب اینستکس باشد. علاوه بر این، همان‌طور که در بیانیه اروپایی‌ها نیز آمده، اینستکس قرار است در چارچوب قوانین مربوط به شفافیت مالی عمل کند و از این رو ایران باید برای بهره‌گیری از خدمات این نهاد جدید، برنامه اقدام خود در زمینه گروه کاری اقدام مالی (FATF) را اجرا کند.
ابهامات کار کجاست؟
برخی اینستکس را کانال مالی مختص ۳ کشور اروپایی و ایران دانسته‌اند اما فرانسه، آلمان و انگلیس آن را سازوکاری برای استفاده همه کشورهای اروپایی اعلام کرده اند. عدم حضور دیگر کشورها از جمله چین و روسیه در بدو راه‌اندازی این سازوکار، باعث شده است که در مورد جامعیت آن تردیدهایی ایجاد شود.
با این حال طبق بیانیه صادر شده توسط اروپایی‌ها، در گام بعدی دیگر کشورها می‌توانند به عضویت اینستکس درآیند. تمرکز این مکانیسم بر غذا و دارو در گام نخست، نقطه ضعف آن می باشد. اما به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران این ساز و کار می‌تواند مسیر گسترش مبادلات تجاری میان ایران و اروپا و ایران و دیگر کشورهای جهان را غیر از غذا و دارو، در دیگر حوزه‌های تجاری نیز فراهم کند.
چهره‌های کلیدی اینستکس
قرار است همه افرادی که در دفتر اینستکس فعالیت دارند، پاسپورت دیپلماتیک دریافت کنند تا آمریکا نتواند هنگام سفر آن‌ها به کشورهای دیگر، درخواست بازداشت و استرداد آن‌ها را مطرح کند.
پر فیشر:
فیشر ۶۹ ساله ریاست اینستکس را به عهده خواهد داشت. او سابقه فعالیت ۲۹ ساله در مؤسسات بانکی اروپایی را دارد. بخش اعظم فعالیت او در سطوح ارشد مدیریت در کومرزبانک آلمان بوده است.
سیمون مک‌دونالد:
مک‌دونالد دیپلمات باسابقه انگلیسی عضو هیئت نظارت بر اینستکس است و ریاست این هیئت را نیز به عهده خواهد داشت. سیمون مک‌دونالد در کشورهای مختلف خاورمیانه سفیر بوده و اکنون معاون وزیر خارجه انگلیس است.
میگوئل برگر:
برگر مدیرکل اداره روابط اقتصادی و توسعه پایدار وزارت خارجه آلمان است. او از سوی آلمان عضو هیئت نظارت اینستکس خواهد بود.
موریس گوردو مونتین:
گوردو مونتین ۶۹ ساله نیز از دیپلمات‌های کهنه‌کار فرانسوی است. او در کشو. راهی مختلف آسیایی از جمله هند، ژاپن و چین، سفیر بوده است. گوردو مونتین نماینده فرانسه در هیئت نظارت خواهد بود.
چهره پشت پرده اینستکس؛ برونو لومر:
اگرچه ثبت اینستکس را وزرای خارجه فرانسه، آلمان و انگلیس در نشست اتحادیه اروپا در بلغارستان اعلام کرده اند؛ اما به سرانجام رسیدن ایده ایجاد این سازوکار را باید ثمره تلاش وزارتخانه‌های اقتصادی این ۳ کشور دانست.
در این میان، باید نقش «برونو لومر» وزیر اقتصاد فرانسه را بی‌بدیل دانست. لومر جزو نخستین مقام‌های اروپایی بود که پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت‌ماه اعلام کرد اروپا زیر بار خواسته آمریکا نمی‌رود و مقابل تحریم‌های آمریکا مقاومت خواهد کرد. لومر پس از ثبت اینستکس نیز در پستی توییتری نوشت: «ایجاد اینستکس یک گام مهم در راستای احقاق حق حاکمیت واقعی اروپاست. اروپا این حق را دارد که انتخاب کند با چه کشوری تجارت داشته باشد.»
