دانستنی اقتصاد، گروه بین الملل: از ششم فروردین سال ۱۳۹۴ (۲۶ مارس ۲۰۱۵) که با تشکیل ائتلاف عربی – آمریکایی و تجاوز به یمن، عملیات «طوفان قاطعیت» کلید خورد، این کشور فقیر منطقه تا به امروز که حدود هشت سال از آغاز بحران می‌گذرد، یکی از بدترین بحران‌های حقوق بشری در جهان را تجربه می‌کند.
اگرچه بازیگران ائتلاف در دستیابی به اهداف شکست خوردند، اما نتیجه این حملات و اشغالگری، فاجعه‌ای انسانی بود که جهان تا به امروز کمتر در خود دیده است.
چندین توافق آتش بس که از ۱۳ فروردین ۱۴۰۱ (دوم آوریل ۲۰۲۲) تا کنون برقرار و بارها تمدید شده نیز بی فایده بوده است. به عنوان نمونه اتاق عملیات ارتش و کمیته‌های مردمی یمن در استان الحدیده روز دوشنبه ۲۲ اسفندماه اعلام کرد که نیروهای ائتلاف متجاوز سعودی طی ساعات گذشته ۱۳۴ بار آتش بس در یمن را نقض کردند که ۱۹ مورد از آن حمله توپخانه ای و ۱۱۰ مورد دیگر شلیک گلوله بوده است.
نگاهی آماری به فاجعه حقوق بشری یمن
همان طور که پیشتر اشاره شد، از آغاز تجاوز عربستان سعودی و امارات به یمن، این کشور در حال تجربه یکی از بدترین بحران‌های حقوق بشری در جهان است.
یمن با چالش‌های اساسی حقوق بشری از جمله محاصره اقتصادی توسط عربستان و بروز قحطی، تخریب مراکز بهداشتی توسط جنگنده‌های ائتلاف سعودی و شیوع انواع بیماری‌های واگیردار، تخریب مدارس و اماکن آموزشی و محرومیت دانش‌آموزان از تحصیل مواجه است.
افزون بر آن بازداشت فعالان رسانه‌ای و شکنجه آنان توسط نیروهای مورد حمایت ائتلاف، دستگیری بی دلیل فعالان سیاسی و حبس آنان در زندان‌های زیرزمینی، بدرفتاری با زنان و دختران آواره توسط گروه‌های سلفی، تنها گوشه‌ای از مصائب در یمن جنگ‌زده به شمار می‌رود.
اردیبهشت ماه امسال نیز مرکز تحقیقاتی «عین الانسانیه» در گزارشی از نابودی زیرساخت‌های یمن طی ۲ هزار ۶۰۰ روز گذشته، پرده برداشت و نوشت: طی این مدت ۵۹۰ هزار و ۷۷۰ باب منزل، ۱۸۲ باب ساختمان دانشگاه، ۱ هزار و ۶۲۲ باب مسجد، ۳۷۶ باب ابنیه و تأسیسات گردشگری، ۴۱۳ باب بیمارستان، ۱۲۱۶ باب مرکز آموزشی، ۱۳۹ باب مکان ورزشی، ۲۵۴ باب مکان تاریخی، ۶۰ مرکز رسانه‌ای و محصولات ۹ هزار و ۷۹۹ قطعه زمین کشاورزی ویران شده است.
همچنین ۱۵ فرودگاه، ۱۶ بندرگاه، ۳۴۲ نیروگاه، ۶ هزار و ۸۲۷ دهنه پل و راه، ۶۱۴ مرکز اینترنتی، ۲ هزار و ۸۱۵ منبع ذخیره آب و ۲ هزار و ۹۵ باب ساختمان دولتی هدف قرار گرفتند.
بر اساس آمار این مرکز تحقیقاتی، ۴۰۵ باب کارخانه، ۳۸۴ دستگاه تانکر انتقال سوخت، ۱۱ هزار و ۹۵۲ باب تأسیسات تجاری، ۴۳۴ مرغداری و دامداری، ۹ هزار و ۸۶۸ دستگاه وسیله نقلیه، ۹۷۱ دستگاه خودروی انتقال مواد غذایی، ۶۹۸ باب بازار، ۴۸۲ فروند قایق ماهیگیری، ۱ هزار و ۲ باب انبار مواد غذایی و ۴۲۳ پمپ بنزین هدف حمله قرار گرفتند.
گزارش چند روز پیش هیأت صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) در یمن اما تصویر هولناک‌تری از فاجعه به تصویر کشیده و در صفحه خود در توئیتر اعلام کرده است که بیش از ۲ میلیون کودک در این کشور دچار سو تغذیه شدید بوده و به درمان نیاز دارند.
هیأت یونیسف در یمن اضافه کرد: «با وجود ۲.۲ میلیون کودک دچار سو تغذیه و بیش از ۵۴۰ هزار کودک دیگر که دچار سو تغذیه حاد هستند، ما باید فوراً برای ارائه خدمات درمانی و حمایت پزشکی لازم از آنها اقدام کنیم.»
سازمان ملل اواسط سال گذشته اعلام کرده بود که بیش از ۱۹ میلیون تن در یمن از گرسنگی رنج می‌برند و این بالاترین سطح گرسنگی از سال ۲۰۱۵ یعنی از زمان آغاز جنگ ائتلاف سعودی و محاصره یمن است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که البته چندی پیش انتشار یافت، به دلیل نابودی مستمر زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی، هر ۵ دقیقه یک کودک یمنی جانش را از دست می‌دهد.
موضوعی که تا حدی مغفول مانده آوارگی مردم بی گناه و بی دفاع این کشور است. بر پایه آمارها و گزارش‌های انتشاریافته تا سال گذشته حداقل ۴ میلیون نفر در این جنگ آواره شده بودند که احتمالاً طی سال اخیر افزایش یافته باشد.
البته آوارگی یمنی‌ها تنها بخش کوچکی از این داستان غمناک است. به گزارش «نیویورک تایمز» طبق پروژه هزینه جنگ دانشگاه براون، «جنگ‌های ایالات متحده پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ حداقل ۳۷ میلیون نفر را در افغانستان، عراق، پاکستان، یمن، سومالی، فیلیپین، لیبی و سوریه به اجبار آواره کرده‌است.»
نتیجه و چند راهکار
جنگ یمن که با حمله ائتلاف سعودی در سال ۲۰۱۵ آغاز شد، موجب شکل‌گیری یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های حقوق بشری در جهان شده‌است. کشورهای عضو ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان همان گونه که در عمل نشان داده‌اند که در درون مرزهای خود به حقوق بشر اعتقادی ندارند، در پهنه بین‌المللی نیز خود را بی‌نیاز از رعایت این اصل می‌دانند.
در حال حاضر یمن با چالش‌های اساسی حقوق بشری از جمله محاصره اقتصادی توسط عربستان و بروز قحطی، تخریب مراکز بهداشتی توسط جنگنده‌های ائتلاف سعودی و شیوع انواع بیماری‌های واگیردار، تخریب مدارس و اماکن آموزشی و محرومیت دانش آموزان از تحصیل، بازداشت فعالان رسانه‌ای و شکنجه آنان توسط نیروهای مورد حمایت امارات، بازداشت بی‌دلیل فعالان سیاسی و حبس آنان در زندان‌های زیرزمینی توسط نیروهای سعودی و اماراتی، بدرفتاری با زنان و دختران آواره توسط گروه‌های سلفی، دستگیری مهاجرین آفریقایی و تجاوز به آنان توسط قاچاقچیان انسان و نیروهای مورد حمایت امارات و… روبه‌رو است.
این آمارها و حکایت‌ها از درون یمن در حالی به جهان مخابره می‌شود که چندین سازمان بین المللی حقوق بشری به دستور شورای حقوق بشر سازمان ملل فعالیت حقوق بشری خود را پیرامون بحران یمن متوقف کرده‌اند. علاوه بر این، خبرنگاران برای تهیه گزارش‌های مستند و دقیق با چالش‌های مختلفی ازجمله بازداشت و شکنجه مواجه‌اند.
بنابراین حملات نظامی مکرر ائتلاف سعودی به یمن در هشت سال اخیر نه تنها بنیان‌های نظم بین‌المللی را به چالش کشیده که یکی از بارزترین مصادیق نقض حقوق بشر در جهان به شمار می‌رود و بنابر پیش‌بینی‌ها، در صورت تداوم این بحران، تا سال ۲۰۳۰ شمار کشته‌شدگان از مرز یک میلیون نفر می‌گذرد.
کارشناسان با هدف برون رفت یمن از بحران، راهکارهای مختلفی را ارائه می‌دهند که برخی از آنها عبارتند از: برگزاری نشست‌ها و اجلاس‌های بین‌المللی در سطح سران، ارسال کمک‌های بشردوستانه و خدمات پزشکی، تولید فیلم کوتاه برای جشنواره‌های بین‌المللی با موضوع وضعیت وخیم حقوق بشری در یمن، فعال‌سازی دیپلماسی رسانه‌ای در سطح بین‌المللی و فعال‌سازی دیپلماسی پارلمانی به منظور همراه کردن پارلمان‌های سایر کشورها.
اما راه حل موثرتری نیز به ذهن می‌رسد که بسیاری طی روزهای اخیر با توافق ایران و عربستان مبنی بر ازسرگیری روابط دیپلماتیک به آن می‌اندیشند. انتظار می‌رود در این بازه زمانی دو ماهه تا ازسرگیری روابط، گره از بحران یمن به عنوان یکی از مهمترین گره‌ها و اختلافات فی مابین تهران- ریاض گشوده شود.
