وقتی گوش‌مان به«ارمغان تاریکی» روشن شد/من از تو رسیدم به باور تو!
دریافت
۵ MB
دانستنی اقتصاد- گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.
آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری‌بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره‌بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر دانستنی اقتصاد آن را دنبال کنید.
در نود و دومین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ موسیقی متن و تیتراژ پایانی سریال تلویزیونی «ارمغان تاریکی» به آهنگسازی فرید سعادتمند و خوانندگی محمد اصفهانی رفتیم که به نوعی یکی از آخرین یادگاری‌های به جا مانده از موسیقی تیتراژهای سریال‌های دهه هشتاد تلویزیون است که ترانه، موسیقی و خواننده هر سه ترکیب ایده آل و درخشانی را برای ثبت یک ملودی به یادماندنی خاطره ساز ایفا کرده و موجب ایجاد شرایطی شدند که شاید در بسیاری از رجعت‌های ذهنی و خاطره گونه به این سریال تلویزیونی، از داستان و محتوای اثر هم جلو زد و تبدیل به موسیقی ماندگاری شد که در کنسرت‌های محمد اصفهانی هم بارها مورد استفاده قرار گرفت و توانست جایگاه مستحکمی را برای حضور در باشگاه بهترین‌های تیتراژهای تلویزیونی به خود اختصاص دهد.
سریال «ارمغان تاریکی» به نویسندگی و کارگردانی جلیل سامان از جمله مجموعه‌های داستانی تلویزیون سیماست که سال ۱۳۸۹ به مناسبت فرارسیدن ایام دهه فجر پیش روی مخاطبان قرار گرفت و بعدها به دلیل استقبالی که از محتوا و موسیقی سریال داشتند از شبکه‌های مختلف تلویزیونی بارها پخش شد. سریالی که در قالبی دراماتیک سعی در ارائه بخشی از فعالیت‌های منافقین در دهه شصت داشت و توانست شکل و شمایل متفاوتی از این بستر تاریخی را به مخاطب ارائه دهد.
آرش مجیدی، امیرآقایی، لیلا زارع، سودابه بیضایی، مجید مشیری، مجید سعیدی، حمیدرضا هدایتی، شهین تسلیمی، سعیده عرب، امیرغفارمنش، فریبرز گرم رودی، آزاده ریاضی، مریم خدا رحمی، علی ابوالحسنی، مریم سرمدی، ترلان پروانه، رضا اصغری، غزل ذوالفقاری، فرشته آلوسی، ساقی زینتی، آرمام ضیایی، فرید کلهر، حشمت آرمیده، فرحناز منافی ظاهرهم بازیگران این سریال بودند.
اما طبیعتاً از سیر داستانی و حال و هوای تصویری این سریال تلویزیونی که بگذریم، این موسیقی متن و تیتراژ «ارمغان تاریکی» بود که توانست یکی از نکات مهم و بارز مجموعه باشد. شرایطی که به واسطه حضور عبدالجبار کاکایی به عنوان یکی شاعر و ترانه سرای ممتاز کشورمان، آهنگساز دغدغه مند و تیزهوشی چون فرید سعادتمند و خواننده توانمندی چون محمد اصفهانی رنگ و لعاب زیبایی به حال و هوای موسیقی تیتراژ پایانی داد و موجب شد که این قطعه یکی از بهترین آثار محمد اصفهانی در عرصه تیتراژها شود.
البته محمد اصفهانی متخصص تولید بهترین‌ها در عرصه موسیقی تیتراژهاست و می‌تواند با یک ترکیب فنی و ایده آل در حوزه ترانه سرایی و آهنگسازی بهترین‌ها را به مخاطبان ارائه دهد. چارچوبی هدف مند که اصفهانی با تمام فراز و نشیب‌هایی که در فعالیت‌های موسیقایی خود داشته، در حال و هوای با کیفیتی به مخاطبان ارائه شده و او را همواره به عنوان یکی گزینه‌های اصلی خوانش تیتراژها تبدیل کرده است.
البته که در این چارچوب حضور یک ترانه سرای ممتاز و آهنگسازان فهیمی که نبض و رگ خواب مخاطبان را می‌شناسند می‌تواند فرصت مغتتمی برای یک خواننده به حساب آیند که بتواند او را در مسیری که برای خوانش یک تیتراژ راهنمایی می‌کند، به درستی هدایت کند و شرایطی را فراهم سازند که یک موسیقی تیتراژ تبدیل به اثری ماندگار در اذهان مخاطبان شوند.
محمد اصفهانی متخصص تولید بهترین‌ها در عرصه موسیقی تیتراژهاست و می‌تواند با یک ترکیب فنی و ایده آل در حوزه ترانه سرایی و آهنگسازی بهترین‌ها را به مخاطبان ارائه دهد فرآیندی که محمد اصفهانی یکی از رکوردداران این عرصه است و می‌تواند همچنان خالق آثار خاطره سازی باشد که این روزها به شدت به شنیدن آثاری از این دست مواجهیم. مسیری که رفته رفته از کیفیت محتوایی آثار مرتبط با تیتراژها کاسته شده و می‌توان هشداری برای توجه به آنچه از آن محتوای فرهنگی می‌نامیم باشد.
فرید سعادتمند از هنرمندانی که حضور فعال و موثری در عرصه آهنگسازی فیلم و سریال دارد، از آن دسته آهنگسازانی است که به واسطه تلمذ در محضر استادانی چون فرهاد فخرالدینی، هوشنگ کامکار، امیرمعینی، کامبیز روشن روان و لوریس هوران توانسته مجموعه‌ای از سلیقه‌های موسیقایی هرکدام از این هنرمندان را به همراه ذائقه خود ترکیب کند.
او تونسته از خود آهنگساز مولفی را معرفی کند که می‌تواند در سریال‌ها و آثار تصویری حرف‌های تازه ای برای گفتن داشته باشد. حرف‌هایی از جنس موسیقی که آهنگسازی سریال «ارمغان تاریکی» یکی از آنهاست.
این آهنگساز درباره مهم‌ترین معیارهایش برای پذیرش پیشنهاد موسیقی متن و تیتراژ یک سریال معتقد است: وقتی کاری به من پیشنهاد می‌شود در درجه اول کارگردان و سپس تهیه‌کننده کار برایم اهمیت ویژه‌ای دارد، کارگردانی که بتوانم با او راحت کار کنم و تعامل داشته باشم و توجه و شناخت خوبی نسبت به کار و موسیقی کار داشته باشد و در کنار آن تهیه‌کننده‌ای که تمام امکانات و ابزارهای لازم را برایم فراهم کند و بتوانم آن شرایط و فضایی که برای ساخت یک کار خوب لازم است را در اختیار داشته باشم. درباره ساخت موسیقی متن و تیتراژ سریال «ارمغان تاریکی» هم باید بگویم با توجه به همکاری‌های قبلی که با آقای جلیل سامان (کارگردان) داشتم، پس از شروع این پروژه به من پیشنهاد ساخت موسیقی این سریال را دادند و از آنجایی که به توانایی‌های ایشان ایمان داشته و دارم، پس از گفت‌وگویی که با هم داشتیم پیشنهادشان را پذیرفتم و فیلمنامه را در اختیارم قرار دادند و سپس قسمت‌هایی از سکانس‌های مونتاژ شده کار را دیدم و شروع به کار کردم.
فرید سعادتمند: به نظر من موسیقی متن خیلی مهم‌تر از موسیقی تیتراژ است و زحمت بیشتری هم برای آن کشیده می‌شود و امیدوارم مخاطبان توجه بیشتری به این مقوله داشته باشند وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به فضای خاص سریال که مربوط به حدود ۳۰ سال پیش است چگونه توانستید با فضای آن سال‌ها ارتباط برقرار کنید؟ بیان کرد: ما اصرار نداشتیم که صد درصد موسیقی دهه شصتی شود ولی خب تلاش کردیم تا حدی به آن فضا نزدیک شویم و با توجه به توانایی‌ها و توانمندی‌های آقای سامان و شناخت و اشراف خوبی که به فضای کار داشتند، کمک زیادی کردند که بیشتر این فضا را بشناسم و بتوانیم در حد معقولی به آن فضا نزدیک شویم. […] من قبل از هر کاری بنا به زمانی که در اختیار داشته باشم سعی می‌کنم مطالعات و کنکاش‌هایی در خصوص کار و فضای داستان داشته باشم و سپس کارم را شروع کنم که در مورد ارمغان تاریکی هم با وجود زمان کمی که داشتم تلاش کردم بررسی‌هایی انجام دهم و بر همین اساس ساز سنتور را محور کارم قرار دادم و تلاش کردم زیاد از موسیقی مدرن امروزی استفاده نکنم و به فضای تلفیقی و حد وسط آن فضا و فضای امروزی برسم.
سعادتمند ادامه داد: من تا حد توانم تمام تلاشم را کردم تا به فضای سریال نزدیک شوم و موسیقی با فضای کلی داستان و سپس با دکوپاژها و میزانسن‌ها، رنگ و نور متناسب باشد و البته باز هم جا دارد که اشاره کنم که همه اینها در سایه همکاری‌ها و راهنمایی‌های آقای سامان بود که ایشان با توجه به شناختی که از موسیقی و حساسیت‌های ویژه‌ای که روی کار دارند کمک زیادی به من کردند و به نظرم با وجود تمام سختی‌ها و مدت زمان کمی که داشتیم کار خوب و متناسبی شد، هر چند که قضاوت نهایی را به عهده دیگران می‌گذارم.
وی درباره موسیقی تیتراژ سریال «ارمغان تاریکی» و ارتباط آن با موسیقی متن اثر معتقد است: در حالت کلی در موسیقی این سریال برای هر فضایی و هر شخصیتی موسیقی خاصی طراحی شده است و یک تم اصلی (تم سارا) و برجسته هم داریم که همان‌طور که اشاره داشتید در تیتراژ ابتدایی، طول کار و در قسمت‌های مختلف با نوسانات مختلف شنیده می‌شود و تصمیم گرفتیم که در تیتراژ پایانی روی ملودی کلام آورده شود و خوانده شود که شعر خوب آقای کاکایی را آقای اصفهانی خواندند که زیبایی خاصی به ملودی می‌دهد و تاثیرگذاری بیشتری هم دارد. البته سعی کردم این تکرار تم موجب یک نواختی و تکرار برای مخاطب نیفتد. من سعی کردم با استفاده‌های محدود و فقط در موقعیت‌های خاص از این شرایط استفاده کنم و به نظرم زیاد آن را تکرار نکردیم، حتی طوری اجرا شود که در مقاطعی مخاطب انتظار شنیدن آن تم را بکشد و در موقعیت‌های خاص حال و هوای خوبی به فضای سریال بدهد.
آهنگساز سریال «ارمغان تاریکی» درباره حوه انتخاب شاعر و خواننده تیتراژ هم گفت: پس از صحبت‌هایی که با گروه داشتیم آقای اصفهانی را برای اجرای آن انتخاب کردیم و به نظرمان رسید که ایشان به خوبی می‌توانند این کار را اجرا کنند که از ایشان دعوت کردیم و پس از صحبت‌هایی که داشتیم به این جمع‌بندی رسیدیم که آقای کاکایی شعر را روی ملودی بگویند. ایشان شعر را سرودند و آقای اصفهانی هم به زیبایی اجرا کردند. به عبارتی هم شعر بر اساس ملودی سروده شد و هم ما فیلمنامه را در اختیار آقای کاکایی قرار دادیم که محتوای آن هم براساس فضای سریال باشد. انصافاً هم کار سختی بود و ایشان با توجه به زمان کمی که در اختیار داشتند، در سریع‌ترین زمان ممکن و به صورت بسیار خوبی سرودند و واقعاً هم جای تقدیر داشت و باید از همکاری و زحمات ایشان تشکر ویژه‌ای داشته باشیم.
سعادتمند در بخش پایانی این گفتگو بود که در پاسخ به این پرسش که موسیقی تیتراژ تا چه حد برای شما مهم است؟ گفت: موسیقی تیتراژ که در پایان فیلم یا سریال می‌آید نوعی مکمل داستان و حسن‌ختام خوبی برای کار است، اما اینکه بیش از حد به این مقوله توجه می‌شود اتفاقی که در سال‌های اخیر در کشور ما اتفاق افتاده که مردم گرایش بیشتری به سمت موسیقی با کلام در طول یا پایان سریال یا فیلم دارند، ولی به نظر من موسیقی متن خیلی مهم‌تر از موسیقی تیتراژ است و زحمت بیشتری هم برای آن کشیده می‌شود و امیدوارم مخاطبان توجه بیشتری به این مقوله داشته باشند.
