مهم ترین موانع تحقق مسئولیت اجتماعی در ایران

رسانه مسئولیت اجتماعی بررسی می کند؛

 احسان انصاری

مفهوم مسئولیت اجتماعی به عنوان یک مفهوم جدید در ایران هنوز به یک دغدغه جدی برای مسئولان و مردم تبدیل نشده و تنها برخی شرکت ها و برندها در این زمینه فعالیت می کنند. این در حالی است که این مفهوم در کشورهای پیشرفته به عنوان یک پارادایم فکری غالب وجود دارد و در زندگی روزمره مردم عینیت پیدا کرده است.به همین دلیل با توجه به ضرورت تحقق مسئولیت اجتماعی در جامعه ایران«رسانه مسئولیت اجتماعی» مهم ترین موانع و چالش های مسئولیت اجتماعی را بررسی کرده است.

ناشناخته بودن و عدم آگاهی نسبت به مسئولیت اجتماعی

یکی از مهم ترین موانع تحقق مسئولیت اجتماعی در ایران ناشناخته بودن و عدم تببین این مفهوم در سطح جامعه بوده است.بعد از دو دهه بحث و نظریه‌پردازی، هنوز مسئولیت اجتماعی  از تعریف روشن و پذیرش و اقبال همگانی برخوردار نشده است تلاش‌های بسیاری صورت گرفته و واژه‌های بسیاری وقف تشریح این مفهوم و کاربرد و اثرات آن شده است.

بدین ترتیب مسئولیت اجتماعی  در قالب یک مفهومی ناشناخته بوده و ضمن اهمیت فراوانی که در محتوای آن قرار دارد، کاربرد آن مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. اما تلاش تمامی بازیگران این جهان رقابتی شامل شرکت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی، حکومت‌ها و جامعه مدنی در این راستا این است که این مفهوم را زنده نگه دارند، ولی هر یک از این بازیگران از زاویه دید خود به این موضوع می‌نگرند و انتظاراتی از این مفهوم دارند.برخی مفهوم تعهد یا مسئولیت قانونی را در این واژه می‌بینند و برخی دیگر آن را به معنی رفتار مسئولانه اجتماعی بر حسب رعایت مسائل اخلاقی می‌دانند.

ضعف جامعه مدنی و بی تفاوتی اجتماعی

بی‌علاقگی، بی‌اعتنایی و بی‌تفاوتی افراد نسبت به مشارکت اجتماعی، سیاسی، مسئولیت‌های اجتماعی، فعالیت‌های دگرخواهانه و درگیری فعال مدنی در مسائل اجتماعی، نشانگر انسان و جامعه‌ای است که یا با مسأله‌ای اجتماعی مواجه است و یا تکامل و توسعه لازم را نیافته است.در جامعه ایران ضعف جامعه مدنی فرصت مشارکت و فعالیت را از شهروندان گرفته و آن‌ها را نسبت به جامعه بی تفاوت ساخته است. امروزه جامعه ایران در ابعاد وسیعی شاهد فردگرایی منفی و غیر عقلایی است. علایم این بحران را در گره‌های کور ترافیکی، تقلب‌ها مالیاتی و رشد شاخص‌های ضد سرمایه اجتماعی می‌توان به روشنی دریافت.

کاهش اعتماد عمومی و ریزش سرمایه اجتماعی

اعتماد اجتماعی بعنوان مهمترین سازه سرمایه اجتماعی و یکی ازجنبه های مهم روابط انسانی واجتماعی وعامل بسیار اساسی برای تداوم زندگی جمعی دردنیای پرمخاطره مدرن است. عدم توجه به اعتماد سبب تاخیر درکارها و هزینه برشدن آنها، خلل در روابط و تعاملات و باعث ایجاد مشکلاتی در مشارکت اجتماعی، نظم اجتماعی، سلامت اجتماعی و بطورکلی عدم توسعه همه جانبه میشود. اعتماد اجتماعی امنیت روانی جامعه را افزایش و تعاملات و روابط اجتماعی راسالم و ساده و آسان میکند و ضریب اعتماد عمومی را افزایش می بخشد. اگردرگذشته آشنایی و روابط چهره به چهره اعضای یک منطقه باعث شکلگیری روابط و تعاملات اجتماعی میان مردم میگشت، امروزه برای شکل دادن روابط با توجه به گستردگی و فراوانی دامنه فعالیتها، نیاز به شرایط و ویژگیهای دیگری است که یکی ازمهمترین ویژگیها وخصوصیات برای ایجاد این روابط داشتن اعتماد است. به نظر میرسد که درشرایط کنونی، اعتماد اجتماعی درجامعه ما وضعیت خوب و مناسبی ندارد و به مساله جدی درآمده است که می تواند درآینده بعنوان معضل و چالش اساسی برسر راه تحقق جامعه سالم باشد.کاهش اعتماد اجتماعی یکی از مهم ترین دلایل عدم تحقق مسئولیت اجتماعی و فراگیری این مفهوم در جامعه ایران است.

کاهش امید به آینده در جامعه ایران

یکی از شاخص‌های مهم جمعیتی که در ارزیابی وضعیت توسعه یافتگی کشورها به کار می رود، امید به زندگی است. امید به زندگی یکی از مهمترین شاخصهایی است که برآیند عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و… است و از آن به عنوان نشانگر اصلی سلامت یک جامعه یاد می‌شود. امید به زندگی، معیاری برای تشخیص متوسط طول عمر افراد یک جامعه است. این معیار به ما نشان می‌دهد که هر فرد باید حداقل توقع چند سال زندگی در کشوری یا شهری که در آن به دنیا آمده داشته باشد. نرخ امید به زندگی در کشورهای مختلف به عوامل متعدد و متنوعی بستگی دارد. یکی‌ دیگر از عوامل موثر بر نرخ‌امید به زندگی میزان شادی‌های فردی و اجتماعی است. هرچه شرایط اقتصادی و اجتماعی یک کشور بهتر و مطلوبتر باشد و مردم از رفاه عمومی و سلامت بیشتری برخوردار باشند، طبیعتاً شادتر خواهند بود و شانس برخورداریشان از عمر طولانی‌تر افزایش پیدا خواهد کرد. این در حالی است که با مشکلات اقتصادی و اجتماعی در ایران امید به آینده به یکی از مهم ترین چالش های اجتماعی تبدیل شده است.

غلبه مسائل اقتصادی بر مسائل اجتماعی

ساحت اجتماعی از ساحت اقتصادی جداست اما با هم در ارتباط هستند. این درحالی است که هر کدام باید وظیفه و رسالت خود را انجام بدهند.در جامعه ایران مشکلات اجتماعی از جمله توجه به مسئولیت اجتماعی مدت ها تحت لوای مسائل سیاسی قرار داشت و در دهه های گذشته تحت لوای مشکلات اقتصادی قرار گرفته است. در نتیجه دغدغه های اجتماعی مانند مسئولیت اجتماعی جز اولویت های نخست مردم جامعه ایران نیستند. در نتیجه در این زمینه هارمونی و توازن بین ساحت های اجتماعی با ساحت های دیگر وجود ندارد و معمولأ ساحت اجتماعی قربانی ساحت های دیگر می شود تا مسئولان بتوانند افکار عمومی را به سود خود اقناع کنند.

 مدرن نشدن شرکت ها و برند های اقتصادی

 مسئولیت اجتماعی جز لاینفک شرکت ها و بنگاه های اقتصادی در کشورهای توسعه یافته است. این در حالی است که این وضعیت در ایران وجود ندارد و به جز تعداد محدودی از شرکت ها بقیه شرکت ها تنها به سو اقتصادی شرکت توجه دارند و دغدغه های اجتماعی و به خصوص مسئولیت اجتماعی برای آنها در اولویت بعدی قرار دارد.به‌طور معمول زمانی که سخن از مفهوم شرکت و به‌ویژه شرکت خصوصی پیش می‌آید، پیش‌فرض ذهنی افراد به دغدغه‌های اقتصادی و سوددهی معطوف می‌شود. از اساس این ذهنیت درست است، زیرا ماهیت وجودی یک شرکت بر مقوله کسب‌وکار معطوف به سودآوری است.اما فعالیت اقتصادی و کسب سود تنها بعد یک شرکت به شمار می‌آید. شرکت به‌عنوان سازمانی مطرح است که دارای عناصر انسانی و فیزیکی، ساختار و نظام روابطی ویژه است که به‌واسطه آنها فرهنگ سازمانی، ارزش‌های سازمانی و حتی ساختاری غیررسمی که عمدتا مبین این ارزش‌هاست، خلق می‌شود. مفهوم مسئولیت اجتماعی با فرهنگ و ارزش‌های سازمانی مناسبت دارد. این نوع مسئولیت فراتر از وظایف قانونی امتداد می‌یابد و در واقع، قانون و وظیفه سازمانی حداقل‌های مسئولیت اجتماعی شرکت است. از این رو، مسئولیت اجتماعی شرکت در حکم مدلی از کسب‌وکار است که به شرکت کمک می‌کند از نظر اجتماعی و به‌ویژه به خاطر تاثیرات احتمالی خود در جامعه و محیط پاسخگو باشد.