سیاست آموزش و پرورش برای حل معضل کمبود نیروی انسانی
گروه جامعه؛ دانستنی اقتصاد، کمبود معلم، کم توجهی به برخی دروس تحولی در مدارس و یا موضوع حج زیاد کتب درسی از موضوعاتی است که در سال‌های اخیر بیش از گذشته به آنها پرداخته شده است.
شیوع ویروس کرونا و مجازی شدن کلاس‌های درس، پای گوشی‌های موبایل و فناوری‌های نوین را بیش از گذشته به نظام آموزشی کشاند و معلمان را ناچار کرد تدریس با این وسایل را یاد بگیرند.
از سوی دیگر تحقق بسیاری از راهکارهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز نیازمند توجه جدی بر روی درس‌هایی همچون درس تفکر و سواد رسانه‌ای یا درس آمادگی دفاعی است. در حالی که این روزها در مدارس کشور، معلمان دروس دیگر برای خالی نماندن این کلاس‌ها از معلم به ناچار این دروس را هم تدریس می‌کنند.
در مناطق کم برخوردار شرایط از این نامساعدتر است. در مناطقی که نظام آموزشی ما با کمبود معلم مواجه است و به ناچار کلاس‌های چندپایه تشکیل یا مدارس دوشیفتی شده است؛ دیگر موضوع استفاده از معلمان متخصص برای دروس تحولی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
با توجه به اهداف و چشم انداز سند تحول بنیادین نظام آموزشی و با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب مبنی بر توجه بیشتر به جهاد تبیین؛ برخی از دروس نیازمند توجه جدی تر است.
یکی از این دروس درس تفکر و سواد رسانه‌ای است که متأسفانه در بعضی مناطق کشور، دبیرانی برای تدریس این درس انتخاب می‌شوند که هیچ سنخیتی با این درس ندارند. به معلمی که فیزیک تدریس می‌کند می‌گویند که درس سواد رسانه‌ای را هم تدریس کند. یا ناظم‌ها این درس را تدریس می‌کنند.
محمدمهدی کاظمی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در گفتگویی تفصیلی با دانستنی اقتصاد به این مسئله پرداخت.
آیا به صورت کلی آماری از دروس متوسط داریم که معلمان آن تا چه اندازه به صورت تخصصی و بر اساس مدرک تحصیلی با دروس خود آشنا هستند یا خیر؟ چه برنامه‌ای از سوی معاونت آموزش متوسطه در نظر گرفته شده است تا به دروس تحولی منطبق با سند تحول توجه ویژه‌تری شود.
رویکرد ما در معاونت آموزش متوسطه رویکردی تربیتی است؛ ما معاونت آموزشی هستیم. اما موضوع پرورش و تربیت را به هیچ عنوان نمی‌توانیم جدا از کلاس درس و توسط معلمان جدا کنیم. بحث آموزش و پرورش در کنار یکدیگر تعریف می‌شود و رویکرد ما وقتی کسب شایستگی است باید به این موضوع توجه ویژه ای داشته باشیم. ما این موضوع را دنبال می‌کنیم که با مشارکت همه فرهنگیان، نقش معلمان را در امور تربیتی بیشتر تقویت کنیم. معلم فیزیک، معلم ریاضی، معلم علوم تجربی ما و معلم کار و فناوری ما به غیر از اینکه آموزش‌های تخصصی خود را ارائه می‌کنند بتوانند رویکرد تربیتی را هم که در سند تحول به آن اشاره شده است و تحت عنوان تربیت چند ساحتی از آن یاد می‌کنیم در تدریس خود داشته باشند.
ما باید بتوانیم زمینه‌های تحقق این رویکرد پرورشی و تربیتی را در فرآیندهای آموزشی فراهم کنیم لذا این یکی از رویکردهای مهم و جدی ماست و معاونت پرورشی و مربی امور تربیتی و پرورشی هم در مدرسه نقش مشخصی دارد. او رویکرد تنظیم گری را در این راستا برعهده دارد تا بتواند راهبری این موضوع را در سطح مدرسه دنبال کند.
اهمیت درس تفکر و سواد رسانه‌ای بیش از گذشته برای ما ملموس شده است
برخی از دروس را داریم که دروس تحولی در آموزش و پرورش هستند. از جمله درس تفکر و سواد رسانه‌ای که از دروس مهم تعلیم و تربیت است و امروز اهمیت این درس بیش از گذشته برای ما ملموس شده است. بعد از دوسال آموزش غیر حضوری که به ناچار اتفاق افتاد و با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری بر مسئله جهاد تبیین به نظر می‌رسد مهمترین مخاطب جهاد تبیین نوجوانان و دانش آموزان هستند یعنی دانش آموزانی که امروز در کلاس درس تحصیل می‌کنند مخاطبان جهاد تبیین هستند. لذا ما باید از این فرصت استفاده کنیم و به درس تفکر و سواد رسانه‌ای در کنار سایر دروس مهم در این زمینه مانند درس آمادگی دفاعی بیشتر بها دهیم. این‌ها از جمله دروسی هستند که می‌توانند زمینه مواجهه ما با برخی از مشکلات مانند جنگ نرم و جنگ ترکیبی را به گونه‌ای حل کنند و ما باید در این راستا نسبت به این دو درس توجه بیشتری داشته باشیم.
رهبر انقلاب گلایه داشتند که در برخی از دروس از معلمان غیر مرتبط استفاده می‌شود اولویت ما این است که معلم غیر مرتبط نداشته باشیم مخصوصاً در دوره اول متوسطه به این دلیل که دروس تخصصی می‌شوند اما در برخی از مناطق کم برخوردار که با کمبود نیروی انسانی مواجه هستیم یا در مناطقی که به دلیل کمبود جمعیت دانش آموزی اصلاً امکان اعزام تعداد بیشتری نیرو وجود ندارد لازم است به صورت چند مهارتی معلمان نسبت به آموزش این دروس اقدام کنند اما به صورت خاص در برخی از رشته‌ها مانند درس کار و فناوری به دلیل اهمیت مهارت آموزی در دوره متوسطه اول، برای اولین بار در دانشگاه فرهنگیان در سال ۱۴۰۱ این رشته تصویب و تأیید شد و در کنکور ۱۴۰۱ هم برای اولین بار در این رشته پذیرش دانشجو انجام شد. برای سایر رشته‌ها هم به دنبال این م وضوع هستیم که با پیگیری دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی بتوانیم در راستای تربیت نیروی متخصص مورد نیاز همه دروس اقدام کنیم و به این نقطه برسیم که برای هر عنوان درسی، دبیرانی متخصص و مرتبط آموزش داده باشیم.
آیا این سیاست‌ها در آزمون استخدامی معلمان که یکی از آنها برگزار شده و آزمون‌های دیگری که برگزار خواهد شد صورت داده شده است؟
برخی از این عناوین که بر آن تاکید کردیم ما به ازایی در رشته‌های دانشگاهی ندارند. برای مثال برای درس کار و فناوری ما به ازایی وجود ندارد و متناسب با برنامه درسی ما رشته تحصیلی دانشگاهی وجود ندارد که بگوییم فارغ التحصیلان فلان رشته‌ها می‌توانند درس کار و فناوری را تدریس کنند.
برای درس آمادگی دفاعی یا درس تفکر و سواد رسانه‌ای ممکن است برخی از رشته‌ها مشترکاتی با این این درس‌ها داشته باشند که بتوانیم تطبیق دهیم اما این محدودیت را داریم. لذا تلاش ما این است که بتوانیم از ظرفیت دانشگاه فرهنگیان استفاده کنیم و یا نسبت به توانمندسازی معلمان فعلی با برگزاری دوره‌های آموزشی ضمن خدمت زمینه آموزش این دروس را فراهم کنیم. اما در آزمون‌های استخدامی که به برگزار شده و خواهد شد بر اساس نیازهایی که داریم پیشنهاد دادیم این موضوع اتفاق بیفتد. محدودیت‌هایی را هم داشتیم که در برخی از مناطق بوده است برای مثال اولویت حذف کلاس‌های چند پایه و کلاس‌های مختلط تلاش کردیم و طبیعی است که اولویت تربیت و تأمین نیروهای انسانی در این بخش از اولویت‌های ماست که بتوانیم زمینه این موضوع را فراهم کنید و متناسب با آن رشته‌های مورد نیاز جذب نیروهای خود را داشته باشیم.
بعد از رتبه بندی ما شاهد موجی از بازنشستگی معلمان بودیم و وزارت آموزش و پرورش هم از معلمان در شرف بازنشستگی خواسته است بازنشستگی خود را به عقب بیندازد. در کدام پایه و در کدام استان‌ها ما با کمبود معلم بیشتری مواجه هستیم؟
در خصوص بحث نیروی انسانی اولویت ما این است که جذب ما به گونه‌ای باشد که در مناطقی که معلم نداریم و با توجه به اینکه حذف کلاس‌های مختلط مد نظر ماست اقداماتی صورت گیرد. به جز ۵ استان در بقیه استان‌ها ما تعداد بسیار محدودی کلاس مختلط در مقطع متوسطه اول داشتیم که این کلاس‌ها و بعد از آن کلاس‌های مناطق عشایری و مناطق روستایی تعداد دانش آموزان بسیار کم است اما به دنبال سازماندهی این موضوع هستیم که این مساله را با تأمین نیروی انسانی در همان منطقه یا با دو نوبتی کردن مدارس و یا با جابجایی دانش آموزان در دو منطقه مجاور با فاصله کمتر از پنج کیلومتر حل کنیم.
