راهبرد چینی/ حلالِ مسائل بین‌المللی یا مقدمه نظم نوین جهانی؟
دانستنی اقتصاد، گروه بین‌الملل؛ «امانوئل ماکرون»، رئیس‌جمهور فرانسه روز چهارشنبه همراه با «اورسولا فون درلاین»، رئیس کمیسیون اروپا راهی چین شد و قرار است تا روز جمعه در پکن بمانند؛ سفری که در بحبوحه افزایش تنش‌ها بین آمریکا و چین انجام می‌شود. افزون بر درگیری‌های علنی و لفظی دامنه‌دار بر سر مسئله تایوان، در هفته‌های اخیر جنجال «ورود بالون جاسوسی چین به آسمان آمریکا» بهانه جدید افزایش تنش‌های بین این دو کشور شده تا جایی که «کین گانگ»، وزیر خارجه جدید چین اواسط اسفند پارسال هشدار داد اگر رویکردهای کنونی دولت آمریکا علیه پکن تغییر نکند، رویارویی دو کشور در آینده «حتمی و قطعی» خواهد بود.
جنگ اوکراین از دیگر موضوعات اختلافی بین چین، آمریکا و کشورهای اروپایی است؛ غربی‌ها پکن را متهم می‌کنند که آشکارا عملیات نظامی روسیه در اوکراین را محکوم نمی‌کند و حتی با ارسال سلاح به روسیه، در این جنگ عملاً در کنار مسکو ایستاده است؛ اتهاماتی که البته مقامات چین قویاً آن را رد می‌کنند و همیشه ضمن دفاع قاطعانه از «روابط خوب و روبه‌گسترش» خود با مسکو و مخالفت با اعمال تحریم‌های کشورهای غربی علیه مسکو، تأکید دارند که تاکنون هیچ سلاحی در اختیار روسیه قرار نداده‌اند.
دراین‌باره «فو کونگ»، سفیر چین در اتحادیه اروپا روز چهارشنبه و هم‌زمان با سفر مقامات ارشد اروپا به پکن گفت که چین به روسیه برای جنگ در اوکراین کمک تسلیحاتی نکرده و الحاق شبه جزیره «کریمه» و «دونباس» به خاک روسیه را هم به رسمیت نشناخته است. وی تأکید کرد که چین تسلیحات در اختیار روسیه قرار نمی‌دهد و در آینده نیز چنین کاری نخواهد کرد و «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا در این خصوص دروغ می‌گوید.
دولت چین ماه پیش حتی برای حل‌وفصل بحران اوکراین «طرح ۱۲ ماده‌ای صلح» را ارائه داد که با استقبال سرد مقامات آمریکا و اروپا روبه‌رو شد.
راهکار چین برای پایان جنگ اوکراین
وزارت خارجه چین، ۵ اسفند ۱۴۰۱ در سال‌روز آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین، طرح ۱۲ بندی خود را برای نحوه پایان‌دادن به جنگ و درگیری‌ها در اوکراین منتشر کرد. این «طرح صلح» در وب‌سایت وزارت خارجه چین منتشر شده است.
طرح ۱۲ بندی دولت چین برای حل‌وفصل درگیری‌ها و پایان جنگ در اوکراین به شرح ذیل است:
▪️ احترام به حاکمیت همه کشورها
▪️پایان‌دادن به تحریم‌های یک‌جانبه
▪️کنارگذاشتن ذهنیت و گفتار «جنگ سرد»
▪️توقف خصومت‌ها و درگیری‌ها
▪️ازسرگیری مذاکرات صلح
▪️حل بحران انسانی
▪️حفاظت از غیرنظامیان و اُسرای جنگی
▪️تضمین ایمنی نیروگاه‌های هسته‌ای
▪️کاهش خطرهای راهبردی
▪️افزایش صادرات غلات
▪️حمایت از پایداری زنجیره‌های صنعتی و زنجیره تأمین (کالاها)
▪️بازسازی پسا جنگ
عقب‌نشینی آمریکا
علی‌رغم مخالفت‌های اخیر سران آمریکا و اروپا با طرح صلح چین برای بحران اوکراین، کاخ الیزه روز چهارشنبه و هم‌زمان با سفر ماکرون به پکن در بیانیه‌ای اعلام کرد جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در گفت‌وگویی تلفنی توافق کردند که برای پایان‌دادن به جنگ اوکراین با چین وارد تعامل شوند.
در بیانیه بیانیه کاخ الیزه آمده است که «دو رهبر تمایل مشترک خود را برای تعامل با چین برای تسریع در پایان‌دادن به جنگ اوکراین و مشارکت در ایجاد صلح پایدار در منطقه اعلام کردند. ماکرون و بایدن ابراز امیدواری کردند که شاید چین بتواند در اقدامات همبستگی بین شمال و جنوب مشارکت کرده و یک دستورکار مشترک برای تغییرات آب و هوایی و تنوع زیستی ایجاد کند.»
پیش از این وزارت خارجه چین اعلام کرده بود که رؤسای جمهور فرانسه و چین برای تعمیق همکاری و تبادل نظر درباره موضوعات مهم بین المللی گفتگو خواهند کرد.
بنا بر اعلام دفتر ریاست‌جمهور فرانسه، ماکرون قرار است ۶ تا ۷ ساعت با «شیء جین‌پینگ»، رئیس‌جمهور چین گفت‌وگو کند.
اروپا: به چین نیاز داریم
هم‌زمان با ورود رئیس‌جمهور فرانسه و رئیس کمیسیون اروپا به پکن، جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بر اهمیت نقش‌آفرینی چین در عرصه جهانی تأکید کرد.
بورل که در دومین روز نشست وزیران امور خارجه ناتو در بروکسل سخنرانی می‌کرد دراین‌باره گفت: اتحادیه اروپا برای حل‌وفصل مسائل و گرفتاری‌های جهانی خود را ملزم می‌داند که به تعامل سازنده با چین ادامه دهد. برای حل مسائل جهانی به چین نیاز داریم و خواهان ادامه توسعه روابط سازنده با پکن هستیم.
وی با این حال افزود: ما از چین انتظار داریم تا به عنوان یک بازیگر جهانی رفتاری سازنده و مثبت داشته باشد، به ویژه در زمینه حمله به اوکراین که نقض صریح منشور سازمان ملل بود.
میانجی صلح در جهان؟
عادی‌سازی روابط بین ایران و عربستان با میانجی‌گری دولت چین، صرف‌نظر از اراده دو طرف برای کاهش تنش‌ها، موجب ارائه تصویر مثبت از مقامات پکن در عرصه جهانی شد. تصویری که البته زیاد نامربوط هم نیست؛ در جهان آشوب‌ناک کنونی و تحولات پرشتاب آن، چین موفق شد خود را به عنوان میانجی صلح دو قدرت بزرگ در منطقه غرب آسیا معرفی کند.
«استفان والت»، استاد برجسته روابط بین‌الملل در دانشگاه هاروارد، در مقاله‌ای در تحلیل عادی‌سازی روابط ایران و عربستان ضمن انتقاد شدید از جنگ‌افروزی آمریکا و نوع بازیگری تنش‌آمیز آن در عرصه بین‌المللی نوشت: «چین توانست بین ایران و عربستان نقش میانجی را ایفا کند چون با اکثر کشورهای منطقه روابط تجاری دوستانه‌ای دارد. چین با تمام طرفین منطقه روابط دیپلماتیک داشته و تجارت می‌کند: مصر عربستان، اسرائیل، کشورهای حاشیه خلیج فارس و حتی دولت بشار اسد در سوریه. یک ابرقدرت با این روش، اهرم خود را بیشتر و بیشتر تقویت می‌کند؛ چنین کشوری کاملاً آشکارا اعلام می‌کند که در صورت تمایل دیگران به همکاری، آن کشور هم تمایل به برقراری رابطه دارد و روابط آن کشور با دیگران هم یادآور این نکته است که کشور مذکور غیر از شما، گزینه‌های دیگری هم روی میز دارد.»
والت در بخش دیگری از مقاله خود می‌نویسد: «اکثر کشورهای دنیا غالباً جنگ را برای تجارت خود مضر می‌دانند و بر این باورند که این پدیده مکرراً منافع آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد…بنابراین، در دهه‌های پیش‌رو، ترجیح بسیاری از کشورها این خواهد بود که پشت کشوری بمانند که به نظر بیشتر برای گسترش صلح، ثبات و نظم تلاش می‌کند. آن‌ها با همین منطق، از ابرقدرتی که به باورشان مخل صلح است، فاصله خواهند گرفت.»
فرجام سخن
سفر رئیس‌جمهور فرانسه و رئیس کمیسیون اروپا به چین در بحبوحه افزایش تنش‌ها بین واشنگتن و پکن، شاید کمی غیرمنتظره باشد. رسانه‌ها و مقامات اروپایی هدف از این سفر را تلاش برای «عادی‌سازی روابط تجاری اروپا و چین» اعلام کرده‌اند.
برخی از تحلیل‌گران می‌گویند یک هیأت تجاری فرانسوی ۵۰ نفره شامل شرکت هواپیمایی ایرباس، شرکت ترابری آلستوم و شرکت الکتریسیته دو فرانس، رئیس‌جمهور فرانسه را در سفر به چین همراهی می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که این سفر برای ماکرون که در هفته‌های اخیر با اعتراض‌های گسترده در داخل روبه‌روست، فرصتی برای کسب برخی از پیروزی‌های اقتصادی است.
گرچه اهداف اقتصادی مقامات ارشد اروپا در سفر به پکن را نمی‌توان نادیده گرفت، توافق آمریکا و مقامات اروپا برای تعامل بیشتر با چین به منظور پایان‌دادن هرچه زودتر جنگ اوکراین، حاوی پیام‌های دیگری است، به‌ویژه اینکه پیش از این مقامات ارشد آمریکا و اروپا چندان تمایلی به میانجی‌گری و نقش چین در حل‌وفصل بحران اوکراین را نشان نداده بودند و با اشاره به تقویت روابط راهبردی پکن-مسکو، مقامات چین را متهم به جانبداری از روسیه می‌کردند و به همین دلیل نمی‌توانند در بحران اوکراین نقش‌آفرینی مثبتی داشته باشند.
اعتراف مقامات اروپا به اهمیت نقش چین در حل بحران‌ها و مسائل بین‌المللی، چراغ سبز رئیس‌جمهور آمریکا به مقامات اروپا برای میانجی‌گری چین در توقف جنگ و درگیری‌ها در اوکراین، و همچنین نقش مثبت پکن در عادی‌سازی روابط ایران و عربستان و گسترش روزافزون روابط راهبردی چین و روسیه علی‌رغم تهدیدهای غرب، بیش از هر زمان دیگری ما را متقاعد می‌کند که دوران جهان تک‌قطبی و نظم کنونی بین‌المللی روبه‌فرسایش است و «جهان دیگر و نظم دیگری» در حال ظهور است.
