«اوهوی اوهوی» قمی‌ها در شب پانزدهم/ افطار با نان «گرده» و «اگرده»

به گزارش دانستنی اقتصاد، «آیینه اقوام» عنوان مجموعه نمایش رادیویی به روایت و کارگردانی زنده‌یاد مهرداد عشقیان است که سفری به دنیای آئین‌های رمضان در ایران زمین است. این مجموعه ۳۰ قسمتی از تولیدات اداره‌کل هنرهای نمایشی رادیو است که به پیشنهاد و همراهی ایوب آقاخانی در دانستنی اقتصاد منتشر می‌شود.

ناهید مسلمی، معصومه عزیز محمدی، غلامحسن تسعیری، محمد یگانه، قربان نجفی به عنوان بازیگر این مجموعه حضور دارند و دیگر عوامل مجموعه رادیویی «آئینه اقوام» نیز عبارتند از نویسنده: سهیلا خدادادی، محقق: ناصر ملاییان، افکتور: نرگس موسی‌پور، صدابرداران: علی حاجی‌نوروزی و محسن جوادی، تهیه‌کننده و سردبیر: ناهید گودرزی.

پانزدهمین قسمت «آئینه اقوام» با مدت زمان ۲۷ دقیقه و ۴۷ ثانیه با سفر به شهر قم به آئین‌های مردم این شهر در ماه مبارک رمضان می‌پردازد.

پانزدهمین روز سفر به دنیای آئین‌های رمضان در ایران زمین اینگونه آغاز می‌شود:

«رفتن و رفتن و به نیمه رسیدن، به نیمه ماه عشق، ماه ایمان، ماه خودسازی و عبور از خود تا رسیدن به خدا. رمضان به همین زودی به نیمه رسید و امروز در پانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان میلاد کریم اهل بیت حضرت امام حسن مجتبی (ع) را با هم جشن می‌گیریم.»

در شهر قم به همراه «حاج آقا رحیمی» به زیارت حضرت معصومه (س) می‌رویم و سپس با آیین‌های نیمه رمضانی مردم قم آشنا می‌شویم.

در شب تولد امام حسن (ع) در کهک قم مراسمی با عنوان «اوهوی اوهوی» برگزار می‌شود. برای این مراسم عده‌ای نوجوان و جوان در گروه‌های ۱۰ تا ۱۵ نفره دور هم جمع می‌شوند تا بعد از مراسم افطار به در منازل اهالی محل می‌روند. هر گروه دارای یک سردسته یا اوستا که به او سرخوان یا خواننده می‌گویند و اوستای جمع چادری روی دوش‌اش می‌اندازد بعد از زدن در هر خانه، اسم فرزند بزرگ خانواده را صدا می‌زند و با صدای بلند شروع به خواندن شعر می‌کند و بقیه با گفتن «اوهوی اوهوی» او را همراهی می‌کنند. اگر خانواده دارای فرزند نباشد بچه‌ها سوره «والشمس» را می‌خوانند. صاحبخانه نیز بعد از پایان شعر خواندن بچه‌ها به آن‌ها تنقلات یا شیرینی و میوه می‌دهد.

راوی در ادامه ما را با مراسم نیمه رمضانی مردم بندر ترکمن آشنا می‌کند. در شب چهاردهم و پانزدهم ماه مبارک رمضان در گمیشان بندر ترکمن، بعد از افطار عده‌ای نوجوان و جوان در حالی که یک خوش‌صدا در میان‌شان حضور دارد از مسجد محل حرکت و در مقابل خانه اهالی محل به شعرخوانی می‌پردازند که به این رسم «یا رمضان» می‌گویند. در این مراسم جوانان بیشتر اشعار شعرای ترکمن به ویژه «مخدوم‌قلی فراغی» را می‌خوانند و بقیه هم در بند شعر «الله گویان» جواب سرخوان را می‌دهند.

سپس با آیین دیگری از مردم استان قم آشنا می‌شویم. در کهک قم قاریان قرآن جلسه‌ای با عنوان «سیاره قرآن» دارند که هر شب جمعه در منزل یکی از قاریان برگزار می‌شود اما این مراسم در ماه مبارک رمضان در مسجد محل برگزار می‌شود.

در دستجرد کهک قم رسم بر این بوده که پدر و مادر به بچه‌هایی که برای اولین بار روزه می‌گرفتند هدیه‌های ارزشمندی از جمله یک قطعه زمین، طلا یا گوسفند و غیره می‌دادند که البته هدیه دختران ارزشمندتر بوده است. برای شکرگزاری جشنی برگزار می‌کردند و برای نوجوان ولیمه افطار می‌دادند و حاضران مدام صلوات می‌فرستادند و پدر هدیه را به فرزند می‌داد. با این کار بچه‌ها را به روزه گرفتن تشویق می‌کردند.

راوی در بخش دیگری از پانزدهمین روز سفر خاطره‌ای از مادر خود که اهل لالجین همدان است درباره نان‌های سنتی مردم لالجین برای سفره افطار ذکر می‌کند. در لالجین نان‌های گرده، اگردک و نان چای شیرین در خانه‌ها پخت می‌شد که مواد اصلی هر ۳ نان آرد، شیر، روغن و شکر بود.

بعد از پایان سفر در قم به سمت استان مازندران حرکت می‌کنیم. در مسیر راوی به مردم سوادکوه و آیین‌های رمضانی آن‌ها اشاره می‌کند. افطاردهی به محرومان و فقرا از جمله آیین‌های مهم مردم سوادکوه است.